OPOZYCJA GLIWICKA 1945-1990 JAN TADEUSZ ŻELIŃSKI
Żeiński

JAN TADEUSZ ŻELIŃSKI

Urodził się 5 marca 1931 r. w Chorzowie w rodzinie Józefa i Janiny z d. Rosół. W 1950 r. rozpoczął studia na Politechnice Śląskiej w Gliwicach na Wydziale Mechaniczno-Energetycznym. Specjalizował się w dziedzinie silników spalinowych. Uczelnię ukończył z tytułem magistra inżyniera elektryka. W 1956 r. rozpoczął pracę na Wydziale Mechaniczno-Energetycznym (WME) swojej macierzystej uczelni na stanowisku asystenta. W 1968 r. awansował na stanowisko starszego wykładowcy. Należał do Zrzeszenia Studentów Polskich (ZSP). W latach 1951–1957 wchodził w skład Prezydium Akademickiego Zrzeszenia Sportowego (AZS) przy Politechnice Śląskiej. Od 1956 r. należał do harcerstwa (I Krąg Starszoharcerski ZHP „Żagiew”). W latach 1963–1970 był kolejno członkiem i przewodniczącym Rektorskiej Komisji Mieszkaniowej Politechniki Śląskiej. Od 1978 do 1985 r. zasiadał w Senacie Politechniki Śląskiej. W październiku 1980 r. wstąpił w szeregi NSZZ „Solidarność”. 24 stycznia 1981 r. został przewodniczącym Komisji Zakładowej (KZ) NSZZ „Solidarność” Politechniki Śląskiej. W latach 1981–1989 rozpracowywany przez Służbę Bezpieczeństwa w ramach operacji „Osiłek”. Współtworzył wraz z Tadeuszem Grabowieckim „Biuletyn Informacyjny NSZZ «Solidarność» Politechniki Śląskiej”. Uczestnik Ogólnopolskiej Komisji Porozumiewawczej Nauki w Gdańsku w listopadzie 1981 r. Przewodniczący uczelnianego komitetu strajkowego w listopadzie 1981 r. Po wprowadzeniu stanu wojennego internowany i osadzony kolejno w ośrodkach odosobnienia w Zabrzu-Zaborzu, Jastrzębiu, Uhercach, Rzeszowie-Załężu i Nowym Łupkowie. Uczestnik Duszpasterstwa Ludzi Pracy oraz Dni Kultury Chrześcijańskiej przy kościele pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Gliwicach. Po delegalizacji Solidarności utrzymywał kontakty z działaczami II Gliwickiej Delegatury NSZZ „Solidarność” wydającymi i kolportującymi nielegalnie czasopismo „Manifestacja Gliwicka”. Z tego też powodu wielokrotnie inwigilowany i przesłuchiwany przez funkcjonariuszy Służby Bezpieczeństwa.

Fotografie operacyjne wykonane przez SB z tzw. obserwacyjnego punktu, zakrytego przed kościołem pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Gliwicach, w trakcie obserwacji Jana T. Żelińskiego (oznaczony nr 1). Odręczne oznaczenia naniesione zostały przez funkcjonariuszy SB. Gliwice maj/czerwiec 1983 r., AIPN Katowice

W 1988 r. Żeliński przystępuje do rekonstruowania struktur NSZZ na Politechnice Śląskiej, co udaje się jeszcze przed otwarciem obrad Okrągłego Stołu. W lutym 1989 r. uczestniczył w obradach II Zgromadzenia Delegatów NSZZ „Solidarność” Regionu Śląsko-Dąbrowskiego w Ustroniu-Polanie, podczas którego został wybrany przewodniczącym prezydium Zgromadzenia Delegatów NSZZ „Solidarność” Regionu Śląsko-Dąbrowskiego na roczną kadencję. W latach 90. kontynuował działalność związkową, najpierw jako członek Komisji Rewizyjnej, następnie Komisji Zakładowej NSZZ „Solidarność” Politechniki Śląskiej. Udzielał się ponadto w Związku Represjonowanych w Stanie Wojennym przy Zarządzie Regionu Śląsko-Dąbrowskiego NSZZ „Solidarność”. W latach 1992–2003 przewodniczący zespołu rektorskiego ds. ustalenia skutków stanu wojennego na Politechnice Śląskiej. Za działalność związkową został uhonorowany medalami w XV rocznicę Oporu Społecznego na Śląsku oraz złotym medalem Regionu Śląsko-Dąbrowskiego NSZZ „Solidarność”. Zmarł 23 czerwca 2007 r. Pochowany w Gliwicach.

Mirosław Sikora

Biogram jest skróconą wersją artykułu dr. Mirosława Sikory Jan Tadeusz Żeliński w oczach Służby Bezpieczeństwa. Inwigilacja działacza „Solidarności” w latach 1980–1989 [w:]„Rocznik Muzeum w Gliwicach”, tom XXIV,s. 289–344.