23 września 1980 r. na Politechnice Śląskiej powstał – zalegalizowany kilka dni później przez ówczesnego rektora uczelni Jerzego Nawrockiego – Tymczasowy Komitet Założycielski Niezależnego Związku Młodzieży Akademickiej. Zarząd TKZ NZMA tworzyli: Ewa Kipta jako przewodnicząca, Wojciech Mandurowicz jako jej zastępca oraz sekretarz Janusz Moszyński. Pozostałymi członkami byli: Wojciech Słodowy, Barbara Kozłowska, Jerzy Rożałowski, Leszek Luchowski, Grzegorz Sowiński, Piotr Sosna i Grzegorz Zupok. Spośród wymienionych dziesięciu studentów aż ośmiu wywodziło się z Wydziału Architektury i Inżynierii.
Życie studenckie: Igry 1975, Gliwice.
Fot. Cz. Siemianowski, zbiory Muzeum w Gliwicach
Fot Jan Suchan, zbiory Muzeum w Gliwicach
10 października 1980 r. w auli tego wydziału ukonstytuowały się władze NZS Politechniki Śląskiej (Komitet Założycielski NZS ukonstytuował się już we wrześniu). Wybrano dziesięcioosobowy zarząd z Barbarą Kozłowską jako prezesem i Wojciechem Majem oraz Wojciechem Słodowym jako wiceprezesami. Oprócz nich w zarządzie znaleźli się: sekretarz (Tomasz Kobierski z WAiI), trzech członków Komisji Rewizyjnej (stanowiącej integralną część zarządu) oraz trzech delegatów do Ogólnopolskiej Rady Koordynacyjnej NZS.
własność B. Kozłowskiej
Siedziba NZS znajdowała się na Wydziale Architektury i Inżynierii. Wydawano „Biuletyn Informacyjny NZS” w nakładzie rzędu 1,5–3 tys. egzemplarzy.
7 listopada 1980 r. Zbigniew Kopczyński z Politechniki Śląskiej wszedł (obok przedstawicieli Uniwersytetu Śląskiego, Śląskiej Akademii Medycznej i Akademii Ekonomicznej) do Regionalnego Komitetu Koordynacyjnego NSZZ z siedzibą przy Śląskiej Akademii Medycznej.
W pierwszym okresie swojej działalności (prowadzonej legalnie od momentu wyrażenia przez władze PRL zgody na rejestrację nowej organizacji studenckiej 17 lutego 1981 r.) NZS zorganizowało m.in. cztery ważne spotkania dla sympatyków opozycji – z Adamem Michnikiem, Mirosławem Chojeckim, Jackiem Kuroniem oraz Janem Lityńskim.
Walne Zebranie Delegatów dokonało wyboru nowych władz. Na czele dwunastoosobowego zarządu stanął Zbigniew Kopczyński.
W drugim okresie działalności wydano m.in. specjalny nakład 3 tys. egzemplarzy biuletynu pt. „Katyń” (kwiecień 1981 r.), zorganizowano marsz protestacyjny, w którym domagano się uwolnienia więźniów politycznych (25 maja 1981 r.), na Wydziale Budownictwa otwarto wystawę fotograficzną poświęconą sprawie Katynia (czerwiec 1981 r.).
Z powodu samowolnego wprowadzania przez stronę rządową poprawek do projektu ustawy o szkolnictwie wyższym, przy jednoczesnym nieuwzględnieniu przez resort nauki i szkolnictwa postulatów tzw. komisji środowiskowej, 21 października 1981 r. władze NZS Politechniki Śląskiej ogłosiły gotowość strajkową na dzień 23 października 1981 r. Strajk ostrzegawczy wyznaczono na 28 października. Do właściwego protestu na większości wydziałów przystąpiono jednak dopiero 18 listopada i w kolejnych dniach.
Według stanu na 27 listopada 1981 r. we wszystkich komórkach organizacyjnych gliwickiej uczelni (bez filii) strajkowało ponad 1,8 tys. studentów, a kolejnych ponad 800 udzielało strajkującym poparcia. 30 listopada 1981 r. senat Politechniki Śląskiej uchwalił jednogłośnie votum nieufności wobec ministra nauki i szkolnictwa Jerzego Nawrockiego (notabene związanego zawodowo z gliwicką uczelnią), a także poparł strajk studentów. Na niespełna miesiąc przed wprowadzeniem stanu wojennego NZS Politechniki Śląskiej liczył 2126 członków.
Tekst jest zmienioną i skróconą wersją fragmentu artykułu Mirosława Sikory, Inwigilacja działaczy NSZZ „Solidarność” i NZS Politechniki Śląskiej [w:] Władza, polityka i społeczeństwo w Gliwicach w latach 1939–1989, Katowice–Gliwice 2010, s. 255–256.