We wrześniu 1980 r. w gliwickich zakładach pracy, biurach i instytucjach zaczęły powstawać pierwsze komórki niezależnych związków zawodowych, które niebawem włączyły się w wielki nurt ogólnopolskiego Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność”.

23 września 1980 r. na Politechnice Śląskiej powstał – zalegalizowany kilka dni później przez ówczesnego rektora uczelni Jerzego Nawrockiego – Tymczasowy Komitet Założycielski Niezależnego Związku Młodzieży Akademickiej.

Stan wojenny zaskoczył działaczy gliwickiej Solidarności i członków Niezależnego Zrzeszenia Studentów. Większość z nich zatrzymano jeszcze przed północą, w nocy z 12 na 13 grudnia 1981 r.

Struktura powołana 13 grudnia 1981 r. w Szpitalu nr 1 w Gliwicach dzięki inicjatywie Władysława Kostrzewskiego, lekarza, który w nocy karetkami pogotowia przywiózł tam kilku działaczy Solidarności, których jeszcze nie zatrzymała Służba Bezpieczeństwa.

Powstała 13 grudnia 1981 r. jako grupa osób zaangażowanych w ratowanie księgozbioru uczelnianej Solidarności.

Po 13 grudnia 1981 r. salki przy kościele pw. Podwyższenia Krzyża Świętego stały się przystanią dla działaczy zdelegalizowanej „Solidarności”. Już w pierwszych dniach po wprowadzeniu stanu wojennego o. Jan Siemiński zorganizował pomoc – materialną i duchową – dla internowanych i ich rodzin.

Solidarność Walcząca była jedną z najważniejszych organizacji antykomunistycznej opozycji w Polsce w latach 80.

W latach 1980–1989 w Gliwicach ukazywało się kilka wydawnictw opozycyjnych.

Symbolem porozumienia między rządzącymi a opozycją stał się słynny okrągły stół, przy którym 6 lutego 1989 r. przed kamerami zasiedli reprezentanci władzy i większej części środowisk opozycyjnych.